Cuộc cách mệnh công nghiệp lần thứ 4 (CMCN 4.0) đã và đang diễn ra với tốc độ nhanh trên toàn cầu, Việt Nam cũng ko ngoại lệ. Trong khuynh hướng này, rộng rãi ngành nghề, đặc biệt là pháp lý ở phổ biến ngành đã ko theo kịp dòng chảy của CMCN 4.0.
Tiền ảo đang là hiện tượng xã hội và những đàm phán tiền ảo diễn ra rất rộng rãi ở sàn tiền ảo uy tín tốt nhất hiện nay Việt Nam. Cũng như đa dạng quốc gia trên thế giới, tiền ảo đang tạo ra phổ biến cạnh tranh và thách thức đối với hệ thống luật pháp Việt Nam.
Lo ngại lừa đảo, biến tướng
Thống kê cho thấy, năm 2017 lượng kiếm tìm trong khoảng khóa Bitcoin từ Việt Nam xếp hạng 41 trong danh sách 63 thị phần để ý phổ quát tới đồng bạc công nghệ số này. Theo kết quả điều tra của đơn vị nghiên cứu CryptoCompare, tính tới cuối tháng 11-2017, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam chiếm sắp 80% tổng số hoạt động đàm phán Bitcoin toàn cầu, khi mà Mỹ chỉ chiếm khoảng 20%.
Việc ko có quy định khẳng định tiền ảo là một loại tài sản, là lỗ hổng lớn trong quy định của luật pháp dân sự, dẫn tới hệ quả những quan hệ dân sự, sở hữu thừa kế giao kèo hay đền bù can hệ đến tiền ảo không có công thức để khắc phục phù hợp.
nhiều công ty nước ngoài tại Việt Nam cho phép người Việt thanh toán bằng Bitcoin đối với nhà sản xuất của họ, như nạp thẻ điện thoại BitRefill, tậu vé tàu bay, đặt khách sạn và thuê ô tô tại Expedia, tìm hàng trực tuyến tại OverStock, OpenBazaar hoặc tại những Dark Net Market, mua quần áo bắt mắt tại ASOS…
Tại thời điểm cuối năm 2016, đã có trên 800 máy Bitcoin ATM trên toàn cầu, đa số (500 máy) nằm tại Mỹ, ở Việt Nam có 3 máy.
các hoạt động kinh doanh đầu cơ tiền ảo với việc tham dự và hình thành những đại lý phân phối cũng diễn ra không dừng tại Việt Nam. Trong ấy đáng lo ngại là hoạt động của ICO đối với tiền ảo chưa được kiểm soát. Những hình thức ICO lừa đảo biến tướng mang tính chất đa cấp đã gây ra phổ biến hậu quả xấu cho xã hội. Cộng với đó các mâu thuẫn can hệ tới tiền ảo cũng càng ngày càng gia tăng.
Đây là thách thức cho những nhà làm luật khi xác định những vấn đề pháp lý can dự đến tiền ảo, cũng như khắc phục những tranh chấp hoặc những hoạt động can hệ tới tiền ảo trong thực tiễn tiền ảo bị cấm ở việt nam.
Với luật pháp dân sự
Theo quy định của luật pháp dân sự hiện hành, tiền ảo không được coi là tài sản hay hàng hóa. Theo Điều 105 Bộ luật Dân sự, tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản; bao gồm cả bất động sản và động sản có thể là tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai. Theo định nghĩa trên, tài sản chỉ tồn tại ở 1 trong 4 dạng.
Thứ nhất, vật đấy phải là bộ phận của thế giới vật chất, còn đó dưới dạng chất rắn, lỏng, khí và con người có thể chiêm ngưỡng, kiểm soát được, như nhà cửa, xe cộ, bàn ghế…
Thứ 2, tiền - phương tiện thanh toán do nhà băng Nhà nước phát hành và được Nhà nước bảo hộ - sử dụng để định giá những loại tài sản khác bao gồm tiền nội tệ và ngoại tệ, tiền điện tử.
Thứ ba, hồ sơ có giá trị, có thể chuyển giao được trong giao lưu dân sự.
Thứ tư, quyền tài sản, tức quyền trị giá được biểu đạt bằng tiền, bao gồm quyền đòi nợ, quyền dùng đất, quyền tài sản, quyền sở hữu trí não... Đối chiếu những quy định trên, tiền ảo không được coi là tài sản vì nó không thuộc bất kỳ loại nào trong 4 dạng trên.
Ảnh minh họa
Thêm vào đó, theo khái niệm về hàng hóa của Khoản 2 Điều 3 Luật thương nghiệp, hàng hóa gồm những những loại động sản đề cập cả động sản hình thành trong khoảng thời gian dài, các vật gắn liền với đất đai. Theo quy định này, muốn trở nên hàng hóa, Việc ban đầu đối tượng phải được xác nhận là tài sản và phải thuộc 1 trong hai dạng hoặc động sản hoặc bất động sản theo quy định của Bộ luật Dân sự. Đối chiếu với quy định này, tiền ảo cũng không được coi hàng hóa.
Với luật pháp hình sự
Theo quy định tại Điểm (h) Khoản 1 Điều 206 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, hành vi phát hành phân phối sử dụng công cụ trả tiền ko hợp pháp có thể phải chịu phận sự hình sự về tội vi phạm quy định về hoạt động nhà băng, hoặc hoạt động khác can dự đến hoạt động ngân hàng. Như vậy, theo quy định này và dựa vào các phân tích như trên, việc phát hành cung ứng và sử dụng tiền ảo làm công cụ trả tiền ở Việt Nam là phi pháp, có thể phải chịu bổn phận hình sự.
tuy thế, do tiền ảo chưa được công nhận là tiền hay tài sản ở Việt Nam, nên tùy từng tình huống cụ thể có thể bị xác định là phạm tội rửa tiền hoặc ko. Ví dụ, người nhận đút lót bằng tiền ảo, sau đó tiến hành các hoạt động rửa tiền thì không phạm tội. Nhưng người nhận hối lộ bằng tiền thật, sau ấy đổi sang tiền ảo rồi tiến hành những hoạt động rửa tiền khác thì có thể phạm tội rửa tiền.
Điều này chứng minh sự bất hợp lý trong quy định của pháp luật khi cộng 1 hành vi, lúc được xem là phạm tội, khi lại không. Tình trạng cá nhân, công ty dùng những đàm phán tiền ảo nhằm mục đích rửa tiền sẽ phải chịu nghĩa vụ hình sự về tội rửa tiền được quy định tại Điều 320 Bộ luật Hình sự 2015.
Với luật pháp thuế, vốn đầu tư
Hiện nay, hoạt động buôn bán tiền ảo và những hoạt động khác can dự đến tiền ảo nhằm mục đích sinh lợi không chịu sự điều chỉnh của luật về thuế. Khởi thủy do Việt Nam chưa có khuông pháp lý về tiền ảo, nên bản thân những đồng bạc ảo và những hoạt động kinh doanh tiền ảo không làm phát sinh bổn phận nộp thuế của các chủ thể có can dự.
Một minh chứng cụ thể cho việc này, là ngày 21/9/2017, Tòa án quần chúng (TAND) thức giấc Bến Tre đã phán quyết với nội dung hủy quyết định của Chi cục thuế TP. Bến Tre về việc truy hỏi thu hơn 981 triệu đồng tiền thuế giá trị gia tăng và hơn 1,6 tỷ đồng bạc thuế thu nhập cá nhân đối với ông Nguyễn Việt C, do ông này tham gia luận bàn tiền điện tử Bitcoin.
Theo Hội đồng xét xử, hiện chưa có luật xác nhận tiền ảo Bitcoin là hàng hóa, nên việc cơ quan thuế ra quyết định truy thu thuế trong tình huống này là “mặc nhiên công nhận” loại tiền này là hàng hóa. Thêm vào đó, TAND Bến Tre cho rằng, đề án về khung pháp lý để quản lý và xử lý loại tiền ảo đang xây dựng và việc truy hỏi thu thuế không đáp ứng, đã tác động tới hoạt động quản lý tiền tệ, tạo điều kiện để chuyển tiền phi pháp.
Với luật về đầu tư và chứng khoán
Luật tổ chức năm 2014 quy định doanh nghiệp có quyền tự do buôn bán trong các ngành pháp luật không cấm. Như vậy, trường hợp đơn vị tiến hành kinh doanh cách đầu tư tiền ảo, mua bán, chuyển nhượng, huy động vốn hoặc góp vốn bằng tiền ảo cũng ko bị cấm theo Luật tổ chức 2014.
khi mà đó, theo quy định của Luật đầu tư năm 2014, các ngành nghề cấm đầu tư buôn bán được quy định tại Điều 6, cũng như ngành buôn bán có điều kiện được liệt kê tại Điều 7, đều ko liệt kê hoạt động buôn bán liên quan đến tiền ảo. Tương tự, theo Luật đầu cơ năm 2014, các hoạt động can dự đến tiền ảo ko bị coi là ngành nghề cấm kinh doanh.
Hiện nay, những hoạt động huy động bằng tiền ảo ICO hoặc những sàn phân phối tiền ảo vẫn diễn ra, những chủ thể vẫn tiến hành những hoạt động buôn bán chuyển nhượng góp vốn huy động nguồn vốn bằng những đồng tiền ảo. Tuy thế, các bước thành lập, đăng ký thành lập, cấp mã số thuế, nghĩa vụ của các hoạt động hoặc chế tài khác can hệ đến tiền ảo vẫn còn bị bỏ ngỏ. Cộng với ấy việc giải quyết những tranh chấp liên quan tới hoạt động này cũng chưa có cơ sở để khắc phục thích hợp.