Cuộc cách mệnh công nghiệp lần thứ 4 (CMCN 4.0) đã và đang diễn ra với tốc độ nhanh trên toàn cầu, Việt Nam cũng ko ngoại lệ. Trong xu thế này, phổ thông lĩnh vực, đặc trưng là pháp lý ở phổ quát ngành đã không theo kịp dòng chảy của CMCN 4.0.
Tiền ảo đang là hiện tượng phường hội và các thương lượng tiền ảo diễn ra rất nhiều ở sàn tiền ảo uy tín tốt nhất hiện nay Việt Nam. Cũng như đa dạng quốc gia trên toàn cầu, tiền ảo đang tạo ra phổ biến cạnh tranh và thách thức đối với hệ thống pháp luật Việt Nam.
Lo ngại lừa đảo, biến tướng
Báo cáo cho thấy, năm 2017 lượng tìm kiếm từ khóa Bitcoin từ Việt Nam xếp hạng 41 trong danh sách 63 thị trường quan tâm đa dạng đến đồng bạc công nghệ số này. Theo kết quả khảo sát của công ty nghiên cứu CryptoCompare, tính tới cuối tháng 11-2017, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam chiếm sắp 80% tổng số hoạt động thương lượng Bitcoin toàn cầu, khi mà Mỹ chỉ chiếm khoảng 20%.
Việc không có quy định khẳng định tiền ảo là một loại tài sản, là lỗ hổng lớn trong quy định của luật pháp dân sự, dẫn đến hệ quả các quan hệ dân sự, sở hữu thừa kế hợp đồng hay đền bù can hệ đến tiền ảo ko có cơ chế để khắc phục phù hợp.
phổ thông tổ chức nước ngoài tại Việt Nam cho phép người Việt thanh toán bằng Bitcoin đối với dịch vụ của họ, như nạp thẻ điện thoại BitRefill, tậu vé máy bay, đặt khách sạn và thuê ô tô tại Expedia, mua hàng trực tuyến tại OverStock, OpenBazaar hoặc tại những Dark Net Market, tậu áo quần cá tính tại ASOS…
Tại thời khắc cuối năm 2016, đã có trên 800 máy Bitcoin ATM trên toàn cầu, phần lớn (500 máy) nằm tại Mỹ, ở Việt Nam có 3 máy.
các hoạt động kinh doanh đầu tư tiền ảo với việc tham gia và hình thành các sàn phân phối cũng diễn ra ko giới hạn tại Việt Nam. Trong đó đáng lo ngại là hoạt động của ICO đối với tiền ảo chưa được kiểm soát. Những hình thức ICO lừa đảo biến tướng mang thuộc tính đa cấp đã gây ra rộng rãi hậu quả xấu cho phường hội. Cùng với ấy những mâu thuẫn can dự tới tiền ảo cũng ngày một gia cải thiện.
Đây là thách thức cho những nhà làm luật khi xác định những vấn đề pháp lý can dự đến tiền ảo, cũng như khắc phục những mâu thuẫn hoặc những hoạt động can dự tới tiền ảo trong thực tại tiền ảo bị cấm ở việt nam.
Với luật pháp dân sự
Theo quy định của pháp luật dân sự hiện hành, tiền ảo ko được coi là tài sản hay hàng hóa. Theo Điều 105 Bộ luật Dân sự, tài sản là vật, tiền, thủ tục có giá và quyền tài sản; bao gồm cả bất động sản và động sản có thể là tài sản hiện có và tài sản hình thành trong khoảng thời gian dài. Theo định nghĩa trên, tài sản chỉ còn đó ở 1 trong 4 dạng.
Thứ nhất, vật đó phải là phòng ban của thế giới vật chất, tồn tại dưới dạng chất rắn, lỏng, khí và con người có thể chiêm ngưỡng, kiểm soát được, như nhà cửa, xe cộ, bàn ghế…
Thứ hai, tiền - dụng cụ trả tiền do nhà băng Nhà nước phát hành và được Nhà nước bảo hộ - dùng để định giá các loại tài sản khác gồm những tiền nội tệ và ngoại tệ, tiền điện tử.
Thứ ba, giấy má có trị giá, có thể chuyển giao được trong giao lưu dân sự.
Thứ tư, quyền tài sản, tức quyền giá trị được diễn đạt bằng tiền, bao gồm quyền đòi nợ, quyền dùng đất, quyền tài sản, quyền sở hữu trí tuệ... Đối chiếu các quy định trên, tiền ảo không được coi là tài sản vì nó ko thuộc bất kỳ loại nào trong 4 dạng trên.
Ảnh minh họa
Ngoài ra, theo khái niệm về hàng hóa của Khoản 2 Điều 3 Luật thương mại, hàng hóa gồm những những loại động sản nói cả động sản hình thành lâu dài, những vật gắn liền với đất đai. Theo quy định này, muốn trở nên hàng hóa, Đầu tiên đối tượng phải được công nhận là tài sản và phải thuộc 1 trong hai dạng hoặc động sản hoặc bất động sản theo quy định của Bộ luật Dân sự. Đối chiếu với quy định này, tiền ảo cũng ko được coi hàng hóa.
Với luật pháp hình sự
Theo quy định tại Điểm (h) Khoản 1 Điều 206 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, hành vi phát hành phân phối sử dụng công cụ thanh toán không hợp pháp có thể phải chịu nghĩa vụ hình sự về tội vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoặc hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng. Như vậy, theo quy định này và dựa vào các phân tích như trên, việc phát hành cung ứng và dùng tiền ảo làm công cụ trả tiền ở Việt Nam là phạm pháp, có thể phải chịu phận sự hình sự.
tuy nhiên, do tiền ảo chưa được công nhận là tiền hay tài sản ở Việt Nam, nên tùy từng trường hợp cụ thể có thể bị xác định là phạm tội rửa tiền hoặc ko. Thí dụ, người nhận hối lộ bằng tiền ảo, sau đó thực hiện những hoạt động rửa tiền thì ko phạm tội. Nhưng người nhận hối lộ bằng tiền thật, sau đấy đổi sang tiền ảo rồi tiến hành những hoạt động rửa tiền khác thì có thể phạm tội rửa tiền.
Điều này chứng minh sự bất hợp lý trong quy định của pháp luật lúc cộng 1 hành vi, khi được xem là phạm tội, lúc lại ko. Tình trạng cá nhân, tổ chức sử dụng những đàm phán tiền ảo nhằm mục tiêu rửa tiền sẽ phải chịu nghĩa vụ hình sự về tội rửa tiền được quy định tại Điều 320 Bộ luật Hình sự 2015.
Với luật pháp thuế, nguồn vốn
Hiện nay, hoạt động buôn bán tiền ảo và các hoạt động khác liên quan tới tiền ảo nhằm mục tiêu sinh lợi không chịu sự điều chỉnh của luật về thuế. Căn nguyên do Việt Nam chưa có khung pháp lý về tiền ảo, nên bản thân các đồng tiền ảo và những hoạt động buôn bán tiền ảo ko làm phát sinh phận sự nộp thuế của những chủ thể có can dự.
Một minh chứng cụ thể cho việc này, là ngày 21/9/2017, Tòa án quần chúng (TAND) tỉnh giấc Bến Tre đã phán quyết với nội dung hủy quyết định của Chi cục thuế TP. Bến Tre về việc truy nã thu hơn 981 triệu đồng bạc thuế giá trị gia cải thiện và hơn 1,6 tỷ đồng tiền thuế thu nhập tư nhân đối với ông Nguyễn Việt C, do ông này tham dự bàn bạc tiền điện tử Bitcoin.
Theo Hội đồng xét xử, hiện chưa có luật công nhận tiền ảo Bitcoin là hàng hóa, nên việc cơ quan thuế ra quyết định tầm nã thu thuế trong tình trạng này là “mặc nhiên công nhận” loại tiền này là hàng hóa. Không chỉ có vậy, TAND Bến Tre quan niệm rằng, đề án về khung pháp lý để quản lý và xử lý loại tiền ảo đang xây dựng và việc truy vấn thu thuế không phù hợp, đã tác động đến hoạt động quản lý tiền tệ, tạo điều kiện để chuyển tiền phạm pháp.
Với luật về đầu cơ và chứng khoán
Luật tổ chức năm 2014 quy định doanh nghiệp có quyền tự do buôn bán trong những ngành pháp luật ko cấm. Như vậy, trường hợp tổ chức tiến hành buôn bán cách đầu tư tiền ảo, mua bán, chuyển nhượng, huy động vốn hoặc góp vốn bằng tiền ảo cũng ko bị cấm theo Luật công ty 2014.
trong khi đấy, theo quy định của Luật đầu tư năm 2014, những ngành nghề cấm đầu cơ buôn bán được quy định tại Điều 6, cũng như ngành buôn bán có điều kiện được liệt kê tại Điều 7, đều ko liệt kê hoạt động kinh doanh can hệ đến tiền ảo. Như vậy, theo Luật đầu cơ năm 2014, các hoạt động can dự đến tiền ảo không bị coi là ngành cấm kinh doanh.
Hiện nay, các hoạt động huy động bằng tiền ảo ICO hoặc các đại lý phân phối tiền ảo vẫn diễn ra, các chủ thể vẫn thực hiện những hoạt động buôn bán chuyển nhượng góp vốn huy động vốn đầu tư bằng những đồng tiền ảo. Tuy thế, quy trình thành lập, đăng ký ra đời, cấp mã số thuế, bổn phận của những hoạt động hoặc chế tài khác liên quan tới tiền ảo vẫn còn bị bỏ ngỏ. Cùng với đấy việc khắc phục các tranh chấp liên quan đến hoạt động này cũng chưa có cơ sở để giải quyết thích hợp.